Quá trình phát triển của giày chạy Trail

Chỉ 5 ngày sau một trong những màn trình diễn xuất sắc nhất lịch sử giải chạy Western States 100, Katie Schide cho biết đôi chân cô vẫn cảm thấy tuyệt vời đến mức sẵn sàng chạy tiếp. Schide cán đích thứ 2 chỉ sau Courtney Dauwalter, cả hai đều phá vỡ kỷ lục của đường đua. Đây là thành tích mới nhất trong chuỗi thành tích ấn tượng của Schide, người đang trên đà thăng tiến trong những năm gần đây. Cô ghi nhận thành công của mình nhờ kinh nghiệm dày dặn hơn, chương trình tập luyện được cải thiện và biết cách đẩy mạnh bản thân đúng thời điểm trong các cuộc đua.

Nhưng một yếu tố khác không thể bỏ qua - đối với Schide hay bất kỳ người chạy trên đường mòn nào - đó chính là sự phát triển của giày chạy Trail. Schide cho rằng thành tích và khả năng phục hồi nhanh chóng của cô ít nhất một phần là nhờ đôi giày The North Face Summit Vectiv Pro mà bản thân mang. Kết hợp một hỗn hợp độc quyền mới của loại bọt Pebax phản hồi cực nhanh với tấm đế cong bằng sợi carbon, đôi giày này sở hữu chất liệu đế giữa có khả năng hấp thụ sốc, hoàn trả năng lượng, bảo vệ và bám đường vô cùng ấn tượng.

"Không chỉ mang lại lợi ích tức thời, mà giày chạy Trail còn giúp bảo vệ đôi chân của bạn nhiều hơn", Schide nói. "Điều đó có nghĩa là cơ bắp của bạn sẽ không bị bào mòn quá sớm, giúp bạn chạy tốt hơn trong thời gian dài và phục hồi nhanh hơn."

The North Face là một trong những thương hiệu đầu tiên đưa thể loại giày chạy Trail siêu tốc ra thị trường, các mẫu giày được thiết kế cho chạy đường dài tích hợp với tấm đế sợi carbon và chất liệu bọt siêu linh hoạt.

Hiện tại, một số thương hiệu khác cũng đang mở rộng lĩnh vực này. Năm nay, Nike đã cho ra mắt mẫu giày Zoom X Ultrafly Trail được mọi người mong đợi từ lâu, trong khi Adidas-Terrex, New Balance, Salomon, Saucony và Hoka đều đang có một vài sản phẩm giày chạy Trail siêu tốc đang trong giai đoạn thử nghiệm trên chân các vận động viên tại nhiều giải đấu khác nhau của Ultra-Trail du Mont-Blanc và Golden Trail World Series.

Tuy nhiên, cuộc cách mạng giày siêu tốc chỉ là sự tiến hóa gần đây nhất của giày chạy Trail, một chương mới trong lịch sử đầy thăng trầm, gồ ghề và lầy lội, giống như chính địa hình mà những đôi giày này được thiết kế để chinh phục - và hành trình này vẫn chưa kết thúc.

Những đôi giày chạy Trail đầu tiên

Năm 1975, khi Buzz Burrell lần đầu tiên tham gia Pikes Peak Marathon, anh đã xỏ chân vào một đôi giày Adidas Olympia màu trắng làm từ da lộn xẻ. Chúng hoàn toàn không được thiết kế cho việc chạy Trail, nhưng khi đó thì cũng chẳng có đôi giày nào khác trên chân các vận động viên được thiết kế chuyên biệt cho lĩnh vực này cả.

Nhiều hình thức chạy Trail khác nhau đã tồn tại hàng thế kỷ trong các nền văn hóa bản địa và ít nhất là từ giữa thế kỷ 19 ở Scotland, Anh và Ireland (có những câu chuyện về các cuộc đua địa phương có từ thế kỷ 11). Khi đó, chạy đồi (hay Fell running) vẫn luôn có một lượng người hâm mộ trung thành ở các quốc đảo này, và một trong những đôi giày chạy Trail hiện đại đầu tiên, Walsh PB, ra đời vào năm 1970 được thiết kế để thi đấu trên những địa hình dốc, khắc nghiệt của môn thể thao đặc biệt đó.

Chạy Trail theo phong cách hiện đại bắt nguồn từ các giải đua như Dipsea Race ở phía bắc San Francisco (1905), Pikes Peak Marathon ở Colorado (1956) và nhiều giải đua leo núi trên khắp châu Âu, bao gồm cả giải đua Sierre-Zinal ở Thụy Sĩ (1974). Nhưng ngay cả đến cuối những năm 1970, khi Western States 100 bắt đầu ở California, giày chạy Trail vẫn chưa xuất hiện.

Khi Burrell xếp hàng chuẩn bị chạy lên đỉnh Pikes Peak, ngành công nghiệp giày chạy hiện đại mới chỉ vừa chớm nở, song hành với sự bùng nổ của việc chạy và đi bộ thể dục của những năm 1970. Lúc bấy giờ, các vận động viên chủ yếu chạy trên đường nhựa, nhưng nếu phải chạy hoặc thi đấu trên đường mòn, họ thường sẽ đi các mẫu giày chạy Road hoặc giày leo núi cổ thấp hạng nhẹ.

“Đôi giày Adidas Olympia với phần đế phẳng, không đệm, không vấu đế ngoài, giống như giày đánh tennis hoặc giày chơi trong nhà là kiểu giày phổ biến thời đó”, Burrell nhớ lại, người sau này sẽ quản lý Đội La Sportiva Mountain Running và đồng phát triển khái niệm Fastest Known Time (Thời gian hoàn thành nhanh nhất). “Giày chạy Trail chưa từng tồn tại. Nhưng khi đến Pikes Peak, tôi có thể thấy nhiều vận động viên khác mang những đôi giày chạy bằng nylon với nhiều màu sắc rực rỡ sử dụng đế ngoài bằng cao su. Đó là một một ký ức đặc biệt. Giống như một bóng đèn lóe lên trong đầu tôi, bởi vì tôi biết mình cần một đôi giày nylon nhẹ nếu muốn chạy nhiều hơn trên đường mòn - thứ mà tôi đã có được vào năm sau”.

Đến những năm 1980, nhờ vào sự nổi tiếng dần dần của Western States và mong muốn thoát khỏi sự đông đúc của môi trường đô thị và ngoại ô để chạy bộ, chạy Trail dần dần bắt đầu trở thành một môn thể thao độc đáo riêng biệt. Một số giải đua tại khu vực bắt đầu xuất hiện trên khắp nước Mỹ vào cuối những năm 1970 và đầu những năm 1980, do đó, các vận động viên đã cố gắng tìm kiếm những đôi giày phù hợp hơn cho các bề mặt nhiều đất, sỏi, bùn, đá và cát khi chạy off-road.

Trong số những đôi giày đa năng thời kỳ đầu đó có Nike Waffle Trainer (1973) và Long Distance Vector (hay LDV, ra mắt năm 1978), cả hai đều được trang bị vấu đế ngoài thấp, giúp đem tới lực kéo tốt hơn so với các mẫu đế phẳng truyền thống của nhiều đôi giày chạy Road đương thời.

Năm 1978, Nike đã tài trợ 10.000$ và một tá giày LDV cho đoàn leo núi Mỹ - nhóm leo núi đầu tiên của Hoa Kỳ lên đỉnh K2 mà không cần sử dụng oxy trợ thở, mặc dù khi đó Nike chưa có bất kỳ dòng sản phẩm dành cho các hoạt động ngoài trời hay chạy Trail nào. Nhiều nhà leo núi, bao gồm cả trưởng đoàn John Roskelley và Rick Ridgeway, đã đi đôi giày này cho chuyến đi bộ 110 dặm đến khu cắm trại và sau đó báo cáo lại với Nike rằng mẫu giày chạy bộ này thoáng khí và linh hoạt hơn nhiều so với giày đi bộ leo núi da truyền thống và các dòng giày leo núi cứng cáp khác.

Điều đó gián tiếp dẫn đến việc Nike cho ra mắt Lava Dome vào năm 1981, một đôi giày đi bộ leo núi cổ thấp, nhẹ với các vấu cao su hầm hố. Tuy Dome không được phát triển hoặc bán ra thị trường như một đôi giày chạy Trail - vì thể loại giày này chưa tồn tại - Burrell vẫn coi nó là đôi giày đầu tiên được đông đảo những người chạy Trail đầu những năm 1980 ưa chuộng.

Burrell nói: "Lúc đó, đôi giày Lava Dome tốt hơn bất kỳ thứ gì khác. Nó có độ bám tốt hơn, ổn định hơn và bảo vệ chân tuyệt hơn so với những đôi giày chạy nylon trên đường phố thời điểm đó".

Sự phát triển về thể loại vào năm 1980

Không lâu sau đó, Mark Parker, một nhà thiết kế giày của Nike tại cơ sở nghiên cứu và thiết kế của thương hiệu ở Exeter, New Hampshire, bắt đầu thử nghiệm các thiết kế giày chạy Trail. Từng là vận động viên chạy điền kinh và việt dã của Đại học Penn State, Parker nhanh chóng trở thành người tiên phong trong lĩnh vực chạy Trail ở New England và nhận ra những đặc điểm riêng biệt cần có cho dòng giày này.

Đến năm 1984, một năm sau khi ra mắt mẫu giày chạy đường phố Nike Pegasus nguyên bản với công nghệ đệm khí Air, Nike đã phát hành dòng giày chạy Trail chính thức đầu tiên của mình, một mẫu do Parker thiết kế có tên là Escape.

“Tôi đã trải giấy ra trên nắp capô xe và phác họa đôi giày”, Parker nói sau đó. Bắt đầu với nền tảng thiết kế của Pegasus, ông đã thêm phần Upper bền hơn và một bộ vấu đế ngoài gai góc để phát triển Escape, tạo ra một số mẫu thử và tặng chúng cho một vài người bạn cùng chạy khác.

Những người chạy Trail thời đó thích đôi giày, nhưng ít cửa hàng chạy bộ nào có thể duy trì việc bán nó vì thực sự không có thị trường cho sản phẩm này, kết quả là Escape đã bị loại khỏi dòng giày chạy của Nike vào năm sau. (Parker, người cuối cùng sẽ leo lên vị trí CEO của Nike, hiện đang là Chủ tịch của The Walt Disney Company.)

Phải đến cuối những năm 1980, khi Nike bắt đầu cho ra mắt các loại giày và quần áo All Conditions Gear (ACG), thì chạy Trail mới bắt đầu trở thành trọng tâm thực sự của thương hiệu này. Vào mùa thu năm 1988, đôi giày có khả năng chạy trên mọi loại địa hình tên Nike Air Pegasus ACG đã có mặt trên các cửa hàng, tiếp theo là mẫu giày đi bộ nhẹ Son of Lava Dome và Air Wildwood.

Nike sau đó tiếp tục tung ra một số đôi giày đáng chú ý khác từ dòng ACG của mình, bao gồm Air Mowabb (1991) và Air Mada (1994), cả hai đều là những biến thể giày đi bộ tương đối nhẹ và linh hoạt, thúc đẩy xu hướng giày outdoor lai giữa chạy bộ và đi bộ đường dài, thịnh hành ở các khu vực ngoại ô và thành thị, cũng như sự gia tăng của những người đam mê mạo hiểm giải trí cuối tuần.

"Mặc dù Air Mada thiên về giày đi bộ đường dài hơn, nhưng nó đã mở ra một hướng đi mới trên phạm vi toàn cầu, rằng có thể có một thứ gì đó ở giữa đi bộ đường dài và chạy Trail", Jean Luc Diard, Phó Chủ tịch Toàn cầu về Đổi mới của Tập đoàn Deckers và là đồng sáng lập thương hiệu giày Hoka, người từng làm việc cho Salomon ở nhiều vai trò điều hành và giày dép từ năm 1982-2007, cho biết. "Đối với đi bộ đường dài, nó đã là một cuộc cách mạng, nhưng đối với chạy bộ thì vẫn hơi quá nặng, nhưng nhìn chung, tôi nghĩ Air Mada, nhờ vào tầm ảnh hưởng của Nike, đã phần nào phổ biến hơn cho phong trào này".

Trong khi ngày càng nhiều người dành nhiều thời gian hơn cho các hoạt động ngoài trời, thì phần lớn những người chạy bộ vẫn chạy trên đường nhựa. Vào đầu đến giữa những năm 1990, ba môn phối hợp (Triathlon) và chạy Marathon bùng nổ (đặc biệt là sau khi Oprah Winfrey chạy Marathon lần đầu tiên vào năm 1994), nhưng chạy Trail vẫn là một bộ môn nhỏ và chỉ được ưa chuộng ở một số vùng nhất định, một phần vì nó chủ yếu gắn liền với các giải chạy Ultra Marathon không quá phổ biến. Lúc bấy giờ, các cửa hàng chuyên đồ ngoài trời truyền thống bán ba lô, đồ cắm trại và dụng cụ leo núi tách biệt hoàn toàn với hoạt động chạy bộ và các hoạt động thể dục thể thao phổ biến khác. Và như một lẽ đương nhiên, các nhà bán lẻ đã mất khá nhiều thời gian để đón nhận loại hình thể thao mới này.

“Người tiêu dùng phản ứng với các lựa chọn nhanh hơn các nhà bán lẻ”, Diard nói. “Thực sự có khác biệt giữa tốc độ tiếp nhận sản phẩm của các nhà bán lẻ đối với chạy Trail so với người dùng mới. Đúng vậy, những người chạy Trail muốn có những đôi giày đó, nhưng các nhà bán lẻ thì lại không chắc chắn về tiềm năng bán giày chạy Trail. Do đó, đã không có thương hiệu nào tạo ra bất kỳ tiến bộ hay sự phát triển nào ngoại trừ việc gắn thêm một vài chiếc vấu lớn hơn trên giày chạy bộ. Chúng không chắc chắn như giày đi bộ đường dài, nhưng vẫn cách xa một đôi giày chạy bộ thực thụ vào thời điểm đó.”

Adidas là thương hiệu đầu tiên cố gắng theo đuổi thể loại giày này và tận dụng lợi thế từ việc chạy Trail ngày càng phát triển với việc ra mắt mẫu giày Response Trail vào năm 1994, một mẫu giày mềm mại với đệm EVA, vấu đế ngoài và một miếng cao su kéo dài ở phía sau gót chân được thiết kế để hỗ trợ cho việc chạy xuống dốc. Một đôi giày chạy Trail bán chạy khác của những năm 1990 là New Balance 801. Trong khi Response Trail trở thành đôi giày yêu thích của nhiều người chạy Trail và Ultra Marathon thập niên 90, thì 801 (và các phiên bản 802, 803, 804, v.v. sau đó) đã nâng tầm phong cách ngoại ô của Air Mada lên một tầm cao mới và cho đến cuối thập kỷ, đây là một trong những đôi giày chạy Trail bán chạy nhất mọi thời đại, mặc dù có lẽ nó hiếm khi được sử dụng cho chạy Trail.

Trong khi đó, bất chấp sự quan tâm không ổn định của các công ty đối với thể loại chạy bộ này, Nike tiếp tục tung ra các mẫu giày chạy Trail thông qua các dòng Nike ACG và Nike Running (bao gồm đôi Air Humara nổi tiếng vào năm 1996-1997, với lớp vải lưới che phủ các thành bên hở của lớp đế giữa, thân giày được gia cố bền bỉ và lớp đế ngoài bằng cao su carbon trông khá hầm hố).

Salomon, trong khi đó, đã để ý tới một bộ môn thể thao mạo hiểm đang phát triển, kết hợp giữa đi bộ đường dài, đạp xe leo núi, chèo thuyền, đu dây và đôi khi là chạy Trail kéo dài từ ba, sáu giờ cho đến vài ngày. Những đôi giày đầu tiên mà Salomon phát triển vào cuối những năm 1990 - bao gồm Raid Runner và Vapor Trail - có độ bám tốt, thoáng khí, thoát nước nhanh, bảo vệ và đệm tốt.

Các cuộc đua mạo hiểm dần bùng nổ vào cuối những năm 1990 đến đầu những năm 2000, tạo ra một sân chơi cho tất cả mọi người mà không cần phải tham gia các cuộc chạy Trail kéo dài hàng trăm kilomet. Hoạt động này không chỉ thu hút các runner, mà còn hấp dẫn những người đam mê hoạt động cuối tuần đang tìm kiếm một cách vui vẻ, ít phức tạp hơn để tận hưởng vẻ đẹp của thiên nhiên mà không yêu cầu nền tảng chạy bộ.

“Những runner thuần túy sẽ không bao giờ coi đó là một bước ngoặt, và vào thời điểm ấy, các cửa hàng chuyên chạy bộ và các cửa hàng chuyên đồ ngoài trời cũng không hiểu điều đó”, Diard nói.

Những chiến lược marketing đầu tiên cho giày chạy Trail

Năm 1995, Scott McCoubrey, một người đam mê trượt tuyết, đi bộ đường dài và chạy Trail, từng làm việc trong ngành công nghiệp trượt tuyết và sau đó có 10 năm kinh nghiệm bán lẻ tại Nordstrom, đã nhận công việc đại diện vùng Tây Bắc Thái Bình Dương cho một công ty nhỏ có trụ sở tại Seattle tên là One Sport. Nhận thấy sự phát triển của chạy Trail trong khu vực, One Sport đã phát triển một đôi giày chạy Trail chuyên dụng gọi là TRS Comp, có đế giữa EVA dày với tấm đá dẻo toàn chiều dài được nhúng bên trong, phần trên được gia cố và đế ngoài bằng cao su bền bỉ với gai bằng phẳng.

Không lâu sau đó, Scott Tucker, một nhà thiết kế giày trẻ tuổi có nền tảng khoa học và kinh doanh, đã giúp thương hiệu phát triển một đôi giày mới có tên Vitesse, được thiết kế đặc biệt để đáp ứng nhu cầu chạy đường dài trên địa hình kỹ thuật. Vitesse trở thành một trong những mẫu giày chạy Trail tiêu biểu của những năm 1990. Được đặt tên theo tàu cao tốc ở Pháp (Train à Grande Vitesse), đôi giày này có đế giữa EVA nhẹ với tấm đá dẻo bằng nhựa được nhúng ở giữa bàn chân và đế ngoài cao su phẳng và mịn một cách kỳ lạ.

Đến năm 1996, McCoubrey trở thành thành viên của đội ngũ marketing nội bộ của One Sport và bắt đầu mở rộng phạm vi hoạt động đến các giải đua lớn hơn ở miền Tây. Mùa hè đó, anh cùng các chiến hữu Dave Terry và Jim Kirby đã tham gia giải chạy White River 50 dặm đeo đôi giày này, và chẳng bao lâu những nỗ lực của anh bắt đầu được đền đáp khi REI có trụ sở tại Seattle bắt đầu bán Vitesse tại một vài cửa hàng của họ.

Cố gắng hết sức để đưa giày vào các cửa hàng chạy bộ ở Washington, Oregon và California, McCoubrey đã thành lập một đội ngũ đại sứ chạy Trail One Sport gồm các vận động viên chạy bộ khu vực để giúp quảng bá thương hiệu. Để giới thiệu giày đến càng nhiều người chạy bộ càng tốt, anh đã chất đầy những hộp giày lên chiếc Volkswagen Eurovan 1993 của mình và tham gia nhiều giải chạy Trail nhất có thể. Mùa hè đó, anh tham gia giải Way To Cool 50K ở Cool, California, nơi anh gặp Tim Twietmeyer và Luanne Park, hai trong số những nhà vô địch chạy siêu marathon hàng đầu vào giữa những năm 1990.

“Thực sự tôi đã gọi tổng đài 411 để tìm số điện thoại của Twietmeyer, còn với Luanne, tôi chạy cùng cô ấy trong cuộc đua và tôi nói với cô ấy nếu cô ấy đánh bại tôi, tôi sẽ tài trợ cho cô ấy - và cô ấy đã làm,” McCoubrey nhớ lại, đồng thời nói thêm rằng Park và Twietmeyer trở thành hai thành viên đầu tiên của đội chạy Trail One Sport hướng tới toàn quốc, cùng với các nhà vô địch chạy Trail mới nổi Ben Hian, Scott Jurek và Kirk Apt.

Đến năm 1997, One Sport đổi tên thương hiệu thành Montrail và McCoubrey nhận được nhiều ngân sách hơn để quảng bá Vitesse. McCoubrey đã kết nối với giám đốc cuộc đua Western States 100 Greg Soderlund và bắt đầu hỗ trợ việc đánh dấu đường đua và tổ chức các trạm tiếp tế (bao gồm cả việc luộc khoai tây) - cũng như thiết lập một trạm dùng thử Vitesse ở đích.

"Lúc đó, tôi là người duy nhất quảng bá cho cộng đồng chạy siêu marathon. Không có ai khác xuất hiện tại các cuộc đua đó," McCoubrey nói. "Mọi thứ đều mang tính vùng miền vào thời điểm đó. Mọi người chỉ thi đấu ở những khu vực nhỏ của riêng họ. Gặp gỡ mọi người, đến thăm các vùng lãnh thổ trọng điểm, nói chuyện với giám đốc cuộc đua, bạn có thể nhận thấy môn thể thao này có thể trở thành một sự kiện toàn quốc."

Năm 1998, McCoubrey bay đến Vermont 100 và tìm thấy Ian Torrence, một vận động viên hàng đầu Bờ Đông, đang chuẩn bị ngủ trong xe hơi. McCoubrey đã thuê cho Torrence một khách sạn và tặng anh ấy một vài đôi giày. Ngày hôm sau, ngay sau khi Torrence về đích thứ hai trong cuộc đua, anh ấy đã gia nhập đội Montrail.

Patagonia nhanh chóng tham gia với tư cách là nhà tài trợ đồng thương hiệu cho đội chạy siêu marathon, về cơ bản đã nhân đôi nguồn lực và mức độ hiển thị tiếp thị của Vitesse, các vận động viên và bộ môn chạy Trail nói chung. Sự gia tăng mức độ hiển thị và danh tiếng đó không đưa chạy Trail vào dòng chính, nhưng đã khuấy động và hồi sinh sự quan tâm của nhiều thương hiệu khác, bao gồm Nike, Adidas, New Balance, Salomon, Hi-Tec và The North Face.

Cuối năm đó, McCoubtrey đưa Jurek và Apt bay đến Washington D.C. để họ có thể gặp gỡ Torrence và sau $i xe xuống Virginia tham gia giải Mountain Masochist 100 dặm do David Horton tổ chức, người đã chạy các giải chạy siêu marathon từ cuối những năm 1970 và giành chiến thắng hai giải Hardrock 100 đầu tiên ở Colorado vào năm 1992-1993. Vào cuối mùa hè đó, Horton, Eric Clifton và Courtney Campbell đều có mặt trong đội Montrail-Patagonia, đội đã trở thành phương tiện truyền thông bắt đầu dần vượt qua phân khúc chạy siêu marathon.

"Thật thú vị là mô hình đội ngũ với Montrail và Patagonia đã thực sự tạo ra cú hích tiếp thị như thế nào," McCoubrey nói. "Tôi chỉ cần tìm một mạng lưới để truyền tải thông tin và hỗ trợ bán hàng, bạn biết đấy? Vì vậy, tôi đã cố gắng gặp một vài người có thể giúp các đại diện bán hàng của tôi tiếp cận các cửa hàng giày chạy bộ trong các vùng lãnh thổ. Patagonia đã giúp ích khá nhiều cho việc quảng bá của Montrail."

Những thế hệ giày chạy Trail tiếp theo

Đến đầu những năm 2000, chạy Trail cuối cùng cũng bắt đầu thu hút sự chú ý của công chúng và trở thành một danh mục riêng biệt tại các cửa hàng giày chạy bộ và cửa hàng đồ dã ngoại. Tuy nhiên, vào thời điểm đó, giày chạy Trail vẫn chưa thực sự phát triển, nhìn chung chúng được chia thành hai loại riêng biệt: các mẫu nhẹ hơn, linh hoạt hơn và ít bền hơn từ các thương hiệu giày chạy bộ như Nike, Adidas, New Balance, ASICS, Saucony và Brooks, và các mẫu bền hơn, bảo vệ tốt hơn - nhưng chắc chắn nặng hơn và thường cồng kềnh hơn - từ các thương hiệu giày đi bộ đường dài như Salomon, Vasque, Garmont, Tecnica, Merrell, Timberland và Scarpa. Các mẫu giày nhẹ hơn, thiên về đường nhựa chỉ phù hợp cho đường mòn trơn tru và đường sỏi, nhưng không thể xử lý địa hình kỹ thuật. Ngược lại, những đôi giày chắc chắn hơn thì lại thiếu sự linh hoạt và dẻo dai, và thường nặng từ 12 đến 16 ounce (khoảng 340 đến 450 gram).

Tuy nhiên, không lâu sau, các tiêu chuẩn thiết kế bắt đầu hòa nhập, và một loại thương hiệu chuyên về giày chạy Trail mới bắt đầu xuất hiện. Dẫn đầu bởi đội ngũ vận động viên chạy siêu marathon ưu tú thống trị các bục nhận giải và thu hút truyền thông, Montrail vẫn là thương hiệu phổ biến nhất trong làng chạy Trail chuyên nghiệp, nhưng sau đó The North Face và các thương hiệu mới nổi như Inov-8, Keen, Pearl Izumi, GoLite và Teva đã nhanh chóng trở thành những cái tên chủ chốt trong phân khúc này. (Mặc dù Teva được biết đến nhiều nhất với dép chạy Trail Wraptor, nhưng họ cũng phát triển giày chạy Trail.)

Nhưng ngay cả vào đầu những năm 2000, giày chạy Trail vẫn chỉ chiếm một phần nhỏ trên kệ giày tại hầu hết các cửa hàng chuyên giày chạy bộ.

“Những ý tưởng hay đã xuất hiện, nhưng đôi khi việc hiện thực hóa chúng lại không được tốt như mong đợi, hoặc trên hết là môn thể thao này chưa thực sự phát triển,” Diard nói. “Không có thị trường thực sự lớn và đối với nhiều thương hiệu, nó giống như một dự án phụ. Phân khúc này có xu hướng lên xuống phụ thuộc vào việc có những người đam mê tại các công ty tham gia vào nó hay không. Nhưng xét về mặt kinh doanh, nó sẽ luôn bị loại bỏ vì quy mô quá nhỏ và không phát triển. Chỉ khi nào đạt đến thời điểm đủ lớn để các thương hiệu có thể thực sự nhìn thấy sự nhiệt tình của người dùng thì thị trường rộng lớn hơn mới thực sự tồn tại được.”

Khi chạy Trail cuối cùng bắt đầu phát triển dần dần ngoài phạm vi hẹp của chạy siêu marathon và thu hút được sự chú ý của công chúng, đột nhiên xuất hiện một loạt giày chạy Trail hiệu suất cao hơn, nhẹ hơn, kết hợp những ưu điểm của giày chạy đường truyền thống (đế giữa mềm mại, êm ái, lớp trên thoáng khí và thiết kế nhẹ) với các tính năng đặc biệt dành cho địa hình (đế ngoài bám dính, tấm đá dẻo dai và lớp trên được gia cố). Một vài mẫu giày hàng đầu của đầu những năm 2000 bao gồm Montrail Leona Divide, The North Face Fire Road, New Balance 805, Nike Air Tupu, Salomon Speedcross và Teva X-1. Nhưng hai đôi giày thực sự tiêu biểu cho hướng đi mới của phân khúc này là La Sportiva Slingshot và Brooks Cascadia, cả hai đều ra mắt vào năm 2005.

La Sportiva Slingshot là một mẫu giày tương đối nhẹ (khoảng 283 gram cho size nam 9), nhanh, linh hoạt với form ôm chân. Nó có đế giữa mỏng mật độ kép, lớp trên được gia cố bền bỉ và đế ngoài đa địa hình với các phân khúc cao su giảm chấn từ giày chạy đường phố kết hợp với các mảng cao su Frixon XT bám dính thường thấy trên giày leo núi của hãng. Là một trong những đôi giày chạy Trail tốc độ adrenaline đầu tiên, nó là sự kết hợp giữa giày đua đế mỏng hiện đại và giày tiếp cận gờ núi bền bỉ. Điều đáng kinh ngạc nhất về nó? Giá chỉ 75 $!

Vào năm 2004, Brooks đã lôi kéo Jurek rời Montrail sau khi anh giành chiến thắng thứ 5 liên tiếp tại Western States 100. Jurek ngay lập tức tham gia vào thiết kế của Cascadia sắp ra mắt, một trong những đôi giày chạy Trail đầu tiên cung cấp lớp đệm EVA dồi dào và cấu trúc bên trong với các trụ xoay cứng hơn nhằm ổn định chuyển động trên địa hình không bằng phẳng. Mặc dù không đặc biệt nhẹ (khoảng 354 gram cho size nam 9), nhưng nó khá linh hoạt, với lớp trên thoáng khí, thiết kế đế lăn tròn và các rãnh flex ở bàn chân trước, Cascadia mang cảm giác như một đôi giày chạy đường phố được chế tạo cho địa hình.

Được quảng cáo cho cả những người chạy Trail hardcore và những người chạy đường phố thỉnh thoảng chạy trên đường mòn, Cascadia đã giúp mở rộng phạm vi của phân khúc giày chạy Trail và cuối cùng sẽ trở thành một trong những mẫu giày bán chạy nhất mọi thời đại, vẫn tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong phiên bản thứ 17.

Từ phong cách tối giản cho tới tối đa hóa

Vào lúc ngành giày chạy Trail dường như đang đi lên với những thiết kế thực dụng, cải tiến thông minh và doanh số ngày càng tăng, thì cả môn thể thao và ngành công nghiệp này đều vấp phải một trở ngại được gọi là chủ nghĩa tối giản.

Phong trào này được thúc đẩy bởi nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm các nghiên cứu cho thấy đệm giày và cơ chế kiểm soát không ngăn ngừa chấn thương (mà thậm chí có thể gây ra chấn thương), sự ra mắt dòng giày Free của Nike, xu hướng chạy chân trần kỳ lạ, mang tính sùng bái và được thúc đẩy bởi internet, sự nổi lên của thần đồng chạy siêu marathon Anton Krupicka, người đã vô địch Leadville 100 vào năm 2006 và 2007 khi mang những đôi giày siêu nhẹ, đế thấp, sự phổ biến kỳ lạ của giày đi ngón Vibram Five Fingers, và tất nhiên, cuốn sách bán chạy nhất của New York Times năm 2009 "Born to Run" của Chris McDougal kể về những người chạy Tarahumara đi dép ở Copper Canyons của Mexico. Khi những yếu tố này hội tụ, đột nhiên mọi thương hiệu giày chạy đều sản xuất giày với đệm không đáng kể và cảm giác "gần như không có gì".

Trong khi triết lý thiết kế giày tối giản thu hút được sự chú ý của công chúng, hiệu quả với một số người chạy và tạo ra một vài đôi giày thú vị - New Balance 101 và Merrell Trail Glove là hai trong những mẫu giày phổ biến nhất của xu hướng này - thì nó lại hóa ra hoàn toàn trái ngược với mong muốn của hầu hết người chạy Trail. Đến năm 2011, sự bùng nổ của chủ nghĩa tối giản giảm sút nhanh chóng gần như khi nó xuất hiện, nhưng di sản của nó vẫn tồn tại trong thế giới giày chạy. Mặc dù rõ ràng là hầu hết người chạy bộ thích có thêm đệm và bảo vệ khi chạy trên đường mòn, triết lý thiết kế tối giản đã buộc các nhà phát triển giày phải tìm kiếm các thành phần mới nhẹ hơn, bền hơn và linh hoạt hơn, cũng như chú ý đến cách đôi giày tương tác với bàn chân và chuyển động của nó.

Cùng với sự phát triển của môn chạy Trail, các nhà thiết kế nhận ra rằng giày chạy Trail cần sự kết hợp phù hợp của ba yếu tố chính: đệm, bảo vệ và lực kéo. Cách các tính năng đó được tích hợp vào giày - cùng với sự vừa vặn, thoáng khí và cảm giác “tiếp xúc mặt đất” phù hợp - phụ thuộc vào cả sở thích cá nhân của người chạy và loại hình chạy Trail họ tham gia.

Với những tiến bộ đồng thời trong khoa học vật liệu đang thúc đẩy đổi mới trong nhiều ngành công nghiệp - vật liệu xốp, vải và hợp chất cao su mới, và cuối cùng là các vật liệu xanh và tái chế mới có sẵn rộng rãi hơn - các nhà sản xuất giày bắt đầu phát triển các ý tưởng sáng tạo và kỹ thuật sản xuất tốt hơn, đồng thời lấy thêm ý kiến ​​từ các vận động viên chạy Trail ưu tú ngay từ đầu quá trình thiết kế. Ba trong số những đổi mới then chốt của thời đại này là sự ra mắt của những đôi giày đệm tối đa của Hoka, sự ra mắt các yếu tố thiết kế đế bằng và hình dạng bàn chân của Altra, và việc phát triển và sử dụng rộng rãi đế ngoài Megagrip của Vibram.

Ngay cả khi chủ nghĩa tối giản đang trở thành một hiện tượng, Diard đang dẫn đầu một nhóm chạy Trail kỳ lạ ở Annecy, Pháp, những người đang nỗ lực phát triển những đôi giày với đế giữa cực dày. Thiết kế cấu trúc này nhằm tạo ra một "điểm ngọt" lớn hơn, tương tự như cách ván trượt tuyết bột công nghệ widebody, xe đạp leo núi lốp béo và vợt tennis cỡ lớn đã phát triển hiệu suất trong các môn thể thao đó.

Diard, Nico Mermoud và Chrisophe Aubonnet đã thử rất nhiều thiết kế độc đáo - bao gồm một khái niệm giày bít có thể tháo rời mà người chạy có thể mang theo trong ba lô khi chạy lên núi và sau đó đeo vào để có thêm đệm khi chạy xuống dốc dốc - nhưng cuối cùng, khái niệm đế giữa quá khổ và hình học lướt sóng trở thành các yếu tố chính của thương hiệu giày Hoka mới. Đôi giày chạy Trail đệm tối đa Mafate ra mắt vào năm 2010, thời kỳ đỉnh cao của cơn sốt tối giản. Mặc dù mất vài năm để khái niệm này được chấp nhận, nhưng đến năm 2013, khi Hoka được Deckers Outdoor Corporation mua lại, thương hiệu này đã trở thành một trong những công ty giày phát triển nhanh nhất ở cả lĩnh vực chạy đường phố và chạy Trail.

Cùng lúc đó, ba nhà nghiên cứu giày chạy Trail kỳ lạ đến từ Utah - Golden Harper, Brian Beckstead và Jeremy Howlett - đã mày mò với những ý tưởng giúp người chạy di chuyển trong chu kỳ dáng đi với hình thức tự nhiên hơn. Harper và Beckstead là những người chạy Trail dày dặn kinh nghiệm, từng hỗ trợ việc thử giày mới cho người chạy tại Runner's Corner ở Orem, Utah. Dựa trên các nghiên cứu khoa học và quan sát trực tiếp của họ về những nguy hiểm của thiết kế giày hiện có dẫn đến chấn thương do sử dụng quá nhiều, kết hợp với trải nghiệm cá nhân của họ trong các cuộc đua chạy Trail siêu marathon, họ đã nghĩ ra những đôi giày mới có đế bằng phẳng hoàn toàn ("zero-drop") và phần mũi giày rộng ("hình bàn chân"). Đây sẽ trở thành những đặc điểm then chốt của giày chạy Trail và chạy đường phố thuộc thương hiệu Altra Running mới của họ.

Altra ngay lập tức nhận được sự yêu thích từ những người chạy bộ cơ bản, đặc biệt là các mẫu giày chạy Trail Superior và Lone Peak đầu tiên của họ. Công ty tiếp tục phát triển sau hai lần đổi chủ, nhưng vẫn giữ nguyên hai yếu tố thiết kế đó khi tung ra nhiều mẫu giày chạy Trail khác như Timp, Olympus và Mont Blanc.

“Tôi luôn coi bản thân và những gì chúng tôi đang làm là nhà vô địch của những người chạy bộ trung bình, hàng ngày, những người muốn cải thiện trải nghiệm của họ, muốn di chuyển tốt hơn, hiệu quả hơn, thoải mái hơn, nhanh hơn nhưng không đánh đổi bằng việc bị chấn thương,” Harper nói khi thương hiệu kỷ niệm 10 năm thành lập vào năm 2021. “Thật đáng buồn, tôi nghĩ rằng ngành công nghiệp này đang quá chú trọng vào tiếp thị nhảm nhí, mà không đủ tập trung vào các nguyên tắc khoa học về cơ sinh học. Chúng ta cần nói về kỹ thuật chạy và phòng ngừa chấn thương, chứ không chỉ nói về việc chạy nhanh mà chưa chạy tốt hơn."

Đối với Vibram, họ đã xoay chuyển thành công sau khi phải giải quyết một vụ kiện tập thể - cáo buộc công ty đưa ra những tuyên bố sai lầm và vô căn cứ về lợi ích sức khỏe của loại giày giống như găng tay của họ - trở lại thành một cái tên đáng tin cậy trong quá trình phát triển đế ngoài cao su. Trong khi La Sportiva và Five Ten (Adidas Terrex) đã mang cao su dính vào giày chạy Trail, Vibram đã hợp tác với các thương hiệu giày để biến đổi các gai đế ngoài bằng cao su MegaGrip bám dính của mình thành các ứng dụng tùy chỉnh cho hàng tá thương hiệu giày đối tác. Mặc dù không phải là công ty đầu tiên, nhưng Vibram đã trở thành loại hợp chất cao su độc quyền đáng chú ý nhất trên giày chạy Trail và giúp các thương hiệu tạo ra các cấu hình đế ngoài khác biệt cho các loại lực kéo cụ thể trên bề mặt đá cứng khô đến địa hình ẩm ướt và lầy lội.

Thời kỳ hoàng kim của giày chạy Trail

Đi nhanh đến thời hiện đại, chúng ta đang sống trong Thời kỳ Vàng Son của giày chạy Trail. Không chỉ nhiều giày chạy hiện đại tốt nhất có sự pha trộn tối ưu giữa đệm, bảo vệ và lực kéo, mà còn có những mẫu giày được chế tạo đặc biệt để chạy đường dài nhiều giờ, chạy Trail ngắn và nhanh hơn, và mọi thứ ở giữa. Nhưng, do bản chất của ngành công nghiệp giày chạy bộ - và quan niệm rằng luôn có cách để cải thiện một mẫu giày cho năm tới - các nhà thiết kế giày và người chạy Trail không ngủ quên trên chiến thắng.

Giống như vật liệu đế giữa dạng bọt nhạy phản ứng cao và tấm đẩy bằng sợi carbon đã đưa chạy đường phố và đường đua lên cấp độ tốc độ, hiệu quả và phục hồi mới, thì những yếu tố đó cũng đang tìm đường vào giày chạy Trail. Mặc dù các nhà thiết kế vẫn đang tranh luận về cách tốt nhất để triển khai các yếu tố của mô hình thiết kế đó trong môi trường không ổn định, hầu hết các thương hiệu lớn đã tung ra giày tập luyện có đế carbon và hầu hết đều đang nhanh chóng phát triển giày đua siêu việt cao cấp, chẳng hạn như New Balance FuelCell SuperComp Trail mới ra mắt ($ 199).

Có những thách thức cố hữu khi kết hợp các tấm cứng, toàn chiều dài vào đế giữa mềm của giày chạy Trail, lớn nhất trong số $ những đôi giày này thường bị lật bên sang bên rất nhiều, cả do phần đệm mềm và do tấm đế có thể hoạt động như một cái trục quay ngang trên điểm tựa của đá hoặc rễ cây dưới chân. Mặt khác, nếu không có công thức xốp phù hợp, giày có thể cảm thấy quá cứng, đặc biệt là sau nửa chặng đường của bất kỳ cuộc đua địa hình đường dài nào.

Tuy nhiên, chiến lược của Hoka là chèn hai tấm song song vào đế giữa của giày Tecton X để giúp điều chỉnh độ ổn định trái-phải đồng thời vẫn mang lại khả năng đẩy về phía trước vượt trội. Các công ty khác như Saucony và Speedland đã kết hợp tấm Carbitex uốn cong theo một hướng để thích ứng với đường mòn nhưng không theo hướng khác để tạo lực đẩy. Còn The North Face đã bổ sung “cánh” rìa cho tấm đế để tăng độ ổn định.

Mùa thu năm 2023 và mùa xuân năm 2024 đang chứng kiến sự ra mắt của một số mẫu mới với đế giữa bằng bọt siêu tới hạn phục hồi năng lượng độc quyền và tấm sợi carbon cong cong để đẩy và bảo vệ. Nike, thương hiệu sắp ra mắt Zoom X Ultrafly Trail ($ 250) được chờ đợi từ lâu vào tháng 8, dường như đã quay trở lại trò chơi đường dài. Mặc dù Trail Pegasus được cập nhật vẫn nặng và cồng kềnh hơn so với một đôi giày dành cho người mới bắt đầu, nhưng các mẫu Wildhorse và Kiger cập nhật của thương hiệu đã tiếp tục được cải thiện kể từ năm 2015, và Nike Zoom X Zegama năm ngoái đã thành công rực rỡ mặc dù tất cả chúng đều thiếu đế ngoài cao su bám dính đủ.

Nike đã tỉ mỉ phát triển Ultrafly Trail một cách chân thực nhất có thể, họ đã phát hành phiên bản mở đầu của mẫu giày này vào tháng 6 năm 2022 cho các nhà bán lẻ, vận động viên và các phương tiện truyền thông gần gũi với môn thể thao này. Phiên bản đó của đôi giày nhẹ, nhanh và năng động, nhưng đế giữa bằng bọt quá mềm và không ổn định, đế ngoài cao su có độ bám dính từ yếu đến trơn trượt trên các loại địa hình khác nhau. Nike đã tiếp thu phản hồi mang tính xây dựng - đặc biệt là từ các vận động viên Nike Trail Tyler Green, Matt Daniels, Addie Bracy và Drew Holmen - và cải thiện đế giữa bằng bọt với lớp vỏ vải mỏng và lần đầu tiên hợp tác với Vibram để tích hợp đế ngoài MegaGrip Litebase.

Đâu là bước tiến tiếp theo cho giày chạy Trail?

Mặc dù giày đua cao cấp sẽ tạo được tiếng vang lớn, phân khúc nóng nhất của giày chạy Trail năm 2024 có thể xoay quanh các mẫu giày có đế giữa bằng bọt nảy cao mà không có tấm đẩy, chẳng hạn như Saucony Endorphin Rift mới ra mắt ($ 170) và Salomon Thundercross ($ 140).

“Hầu hết người chạy đang tìm kiếm độ nảy và đệm nhiều hơn, ngay cả khi họ không tìm kiếm lượng đệm cao nhất có thể,” Mike Genauer, giám đốc sản phẩm và hoạch định tại La Sportiva, công ty đang tung ra một đôi giày chạy núi nảy cao vào năm 2024, cho biết. “Công nghệ lớn nhất mà mọi người đang bàn tán hiện nay là vật liệu bọt, nhưng có rất nhiều cách khác nhau để bạn có thể áp dụng nó để có được đôi giày nhẹ hơn với đế giữa bền hơn, mang lại độ nảy nhiều hơn.”

Trong vài năm qua, sự trỗi dậy của các thương hiệu nhỏ hơn như Speedland, Norda, Atreyu, Craft, VJ, Topo, NNormal và Vimazi đã mang đến cách hiểu riêng của họ về vẻ ngoài và giá thành của giày chạy Trail. Hai mẫu đầu tiên của Speedland - với hệ thống khóa BOA kép, đế giữa bằng bọt Peba cao cấp và tấm đế Carbitex linh động (có thể tháo rời) - được bán với giá 375 $, và những đôi giày mới nhất của hãng - GS: TAM và GS: PGH - được bán lẻ với giá 275 $, tương tự như Norda 001 (285 $). Trong khi đó, Atreyu đã phát hành mẫu Base Trail tiện dụng, không rườm rà với mức giá 115 $ trong năm nay, trong khi Vimazi - thương hiệu đã ra mắt một bộ sưu tập giày chạy đường phố tốc độ vào mùa hè này - sắp ra mắt một đôi giày chạy Trail hướng đến tốc độ vào mùa thu này, và Tucker, người đã phát triển Montrail Vitesse từ lâu, là người thiết kế chúng.

Ngày càng nhiều, chạy Trail đã trở thành một môn thể thao toàn cầu và các thương hiệu như NNormal (Tây Ban Nha), Mammut (Thụy Sĩ) và Kailas (Trung Quốc) cũng đang tạo được tiếng vang lớn vào năm 2023, ngay cả khi những đôi giày đó chưa có sẵn ở Bắc Mỹ.

Kết quả là, giày chạy Trail đã phát triển để mang lại sự vừa vặn, thoải mái và hiệu suất cho bất kỳ tốc độ, khoảng cách hoặc loại địa hình cụ thể nào. Diard cho rằng sự phát triển thực sự của giày chạy Trail mới chỉ bắt đầu. Ngoài ra các đôi giày với vật liệu bọt siêu việt, ông dự đoán sẽ thấy những đổi mới chính chốt trong lĩnh vực thân giày nhẹ hơn, không hút nước và nhiều tính năng hơn để tạo ra sự vừa vặn tùy chỉnh cho nhiều hình dạng bàn chân khác nhau.

“Ngày càng có nhiều người mong muốn có nhiều tự do hơn để đi đến nhiều nơi hơn bao giờ hết, và đường mòn là nơi mọi người đang hướng đến, và vì thế, trong ba năm tới, tôi dự đoán một sự phát triển lớn, rất lớn trong lĩnh vực giày chạy Trail với nhiều phân khúc hơn và đi kèm hiệu suất tổng thể vượt trội” Diard nói. “Điều thú vị là đây là một phân khúc, giống như giày chạy đường phố, sắp phát triển khá nhiều. Tôi có thể nói rằng 2023-2024 là giai đoạn tương đương đối với giày chạy Trail so với giai đoạn 2017-2018 đối với giày chạy đường phố. Giày chạy Trail chỉ mới bắt đầu ở thế hệ tiếp theo của chúng.”