Câu chuyện chạy bộ 4500km nhằm gây quỹ bảo vệ những chú bướm

Hầu hết sâu bướm vua đều bị ăn thịt trước khi đóng kén và trở thành bướm. Chỉ có 5% sống sót được để thực hiện hành trình di cư xa xôi hai lần mỗi năm, vượt qua núi non, biên giới và tường rào để tìm kiếm môi trường ấm áp hơn nhằm sinh sản và duy trì nòi giống. Bướm vua Bắc Mỹ di cư về phía nam trong khoảng thời gian từ tháng 8 đến tháng 11. Những con bướm sống ở phía tây dãy núi Rocky vào mùa hè thì di chuyển về phía bờ biển California, trong khi những con bướm sinh sản xa hơn về phía đông sẽ di cư đến Mexico. Năm nay, một vận động viên chạy Marathon siêu việt người Canada, Anthony Battah, đã theo chân đàn bướm tại địa phương của mình di cư 4.500km từ Canada đến Mexico.

Lần đầu tiên Battah chú ý đến sự nguy cấp của bướm vua là vào mùa hè năm 2022, khi một bài báo được đăng tải về việc chính phủ Canada đang nuôi trồng một cánh đồng cây bông tai - yếu tố thiết yếu cho sức khỏe của bướm vua. Khi tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về vấn đề này, anh cảm thấy như đó là đỉnh điểm của tất cả những mối lo ngại về môi trường của mình - làm sao chúng ta có thể sống buông thả với lối sống của mình đến mức khiến một trong những loài thụ phấn quan trọng nhất trở nên nguy cấp?

Sự quan tâm đến các vấn đề môi trường của Battah bắt đầu từ khi con gái Laurence của anh chào đời. Anh ấy nhận thức sâu sắc về những hậu quả và tác động của hành động (và sự không hành động) của mình và chúng thường không phù hợp với tương lai của con gái. Kể từ đó, anh đã dành 10 năm qua để dần dần điều chỉnh lại lối sống và cố gắng hết sức để lan tỏa đến những người xung quanh mình làm điều tương tự.

Năm 2022, Liên minh Quốc tế Bảo tồn Thiên nhiên (IUCN) đã đưa loài bướm vua di cư vào Danh sách đỏ các loài đang trong tình trạng nguy hiểm của tổ chức này. Quần thể bướm vua bản địa đã giảm từ 22% đến 72% trong thập kỷ qua, nguyên nhân của sự suy giảm này là do nhiều yếu tố. Khai thác gỗ (cả hợp pháp và bất hợp pháp) và phá rừng để phát triển nông nghiệp và đô thị đã tàn phá và tiếp tục tàn phá nơi trú đông của chúng, trong khi thuốc trừ sâu và thuốc diệt cỏ lại giết chết cây bông tai (một giống cây chủ đạo mà ấu trùng của bướm vua ăn) trên toàn bộ đường di cư. Biến đổi khí hậu cũng đã tạo ra những điều kiện nhiệt độ khắc nghiệt, giết chết bướm vua trực tiếp và gián tiếp bằng cách kích thích chúng di cư sớm trước khi những cây bông tai mọc đủ. Hạn hán thì lại đang hạn chế sự phát triển của cây bông tai và làm tăng tần suất xảy ra các đám cháy rừng thảm khốc.

Cuộc chạy Ultra-Trail Monarch của Battah là một ý tưởng bắt nguồn từ mong muốn hành động trước tình trạng sinh thái quan trọng. Quy mô của thử thách cũng chính là minh họa cho quy mô của vấn đề và giải pháp. Là những loài thụ phấn hàng đầu, bướm vua đóng một vai trò quan trọng trong chuỗi lưới của sự sống, cung cấp thức ăn cho côn trùng và các loài chim dưới dạng sâu bướm và thụ phấn cho các loài hoa dại màu sắc rực rỡ dưới dạng bướm trưởng thành. Cho đến nay, anh ấy đã quyên góp được gần 45.000$, tất cả sẽ được chuyển đến các tổ chức được công nhận về vai trò tích cực của họ trong việc bảo tồn bướm vua và môi trường sống của chúng.

Và hôm nay, chúng tôi thật may mắn khi đã có vinh dự được trò chuyện với Battah về trải nghiệm lần này.

Trước khi biết đến câu chuyện của loài bướm vua, anh có từng đầu tư hay quan tâm tới việc bảo vệ môi trường không?

Sự quan tâm đến các vấn đề môi trường của tôi bắt đầu cách đây khoảng 10 năm, khi con gái Laurence chào đời. Bỗng nhiên, tôi cảm thấy vô cùng tội lỗi vì những hành động (và sự thờ ơ) của mình thường không phù hợp với lợi ích tốt nhất của con bé, tệ hơn là có thể gây hại cho con về lâu dài. Kể từ đó, tôi đã dần dần điều chỉnh lại lối sống và cố gắng hết sức để lan tỏa cảm hứng đến những người xung quanh mình.

Tại sao anh lại bắt đầu quan tâm tới loài bướm vua?

Sự nguy cấp của bướm vua được lên báo vào mùa hè năm 2022. Khi đọc về vấn đề này, tôi chợt nhận ra một điều. Làm sao loài người chúng ta (kể cả tôi) lại có thể bất cẩn đến mức đẩy một trong những loài thụ phấn quan trọng nhất đến bờ vực tuyệt chủng? Chẳng lẽ chúng ta chưa rút ra được bài học từ những con ong từng xuất hiện trên các tít báo đáng buồn vài năm trước sao? Tại sao tôi lại không biết về điều này và tôi có thể làm gì để giúp lan tỏa thông tin?

Anh có thể giải thích kỹ hơn tại sao bướm vua lại là một “loài bảo hộ” không?

Bướm vua chia sẻ môi trường sống với nhiều loài thụ phấn khác. Do đó, việc bảo vệ môi trường sống của bướm vua sẽ mang lại lợi ích cho nhiều loài khác. 

Bướm vua đang bị đe dọa từ nhiều phía. Các mối đe dọa do con người gây ra bao gồm: mất môi trường sống (chủ yếu do canh tác đại trà, đô thị hóa, phát triển công nghiệp, khai thác gỗ thương mại và bất hợp pháp), thuốc trừ sâu, ký sinh trùng, bệnh tật, biến đổi khí hậu,..

Tại sao các độc giả cần quan tâm tới bướm vua? Đặc biệt là với những ai đã và đang quan tâm tới các vấn đề môi trường?

Thứ nhất, nhìn từ lợi ích của con người, hơn 1/3 thực phẩm chúng ta ăn hàng ngày đến từ các loại cây trồng phụ thuộc vào sự thụ phấn của côn trùng, trong đó có bướm vua.

Thứ hai, nhìn từ góc độ toàn cầu, mọi sinh vật trên Trái Đất đều có mối liên hệ với nhau. Những gì tác động đến một loài cuối cùng sẽ ảnh hưởng đến tất cả các loài khác. Bướm vua là một mắt xích quan trọng trong hệ sinh thái, do đó bảo vệ chúng cũng là bảo vệ sự cân bằng của cả Trái Đất.

Điều gì đã mang anh đến với cự ly Ultra?

Từ nhỏ, tôi đã luôn yêu thích chạy bộ, dù chỉ là những cự ly tương đối ngắn. Nhưng vào năm 2014, một người bạn đã thuyết phục tôi vượt ra khỏi vùng an toàn và tham gia giải chạy tiếp sức 4 ngày, vượt qua hơn 600km từ Montreal đến New York. Thách thức này điên rồ đến mức tôi bắt buộc phải thử. Tôi đã tập luyện chăm chỉ trong vài tháng, nỗ lực hết mình trong cuộc đua và về đích tại Quảng trường Thời đại với nụ cười mệt mỏi. Cảm giác chiến thắng thật tuyệt vời, nhưng chóng vánh. Giới hạn của tôi ở đâu? Và đó là lúc tôi đã trót đam mê chạy Ultra Marathon từ lúc nào không hay.

Tại sao tôi lại quyết định đây là cách mạnh mẽ nhất để truyền tải thông điệp này ư? Cứu lấy hành tinh và đa dạng sinh học là một nhiệm vụ khó khăn, giống như chạy Ultra Marathon vậy. Nhưng chúng ta có thể và sẽ vượt qua. "Ultra-Trail Monarch" chỉ là một lời nhắc nhở khiêm tốn rằng khi chúng ta hành động và kết hợp giữa thể chất, tinh thần và tâm hồn, mọi thứ đều có thể.

Sau khi kết thúc, anh đã huy động được bao nhiêu tiền?

Hiện tại, chúng tôi đã quyên góp được gần 45.000$. Toàn bộ số tiền quyên góp sẽ được chuyển đến các tổ chức uy tín, được công nhận vì những đóng góp tích cực trong việc bảo tồn bướm vua và môi trường sống của chúng.

Khoảnh khắc đáng sợ nhất trong cuộc hành trình của anh là gì?

Khi băng qua biên giới bang Ohio, tôi cảm thấy có gì đó không ổn ở gân Achilles bên trái. Lúc đầu, nó rất nhẹ, nhưng khi đến gần Cincinnati thì rõ ràng là tôi đang “tiến đến gần hơn” với viêm gân toàn phát. Tôi buộc phải dừng lại và trong một thoáng, tôi đã lo lắng rằng cả hành trình sẽ bị ảnh hưởng. May mắn thay, ngày hôm sau tôi có lịch gặp gỡ với Harvey Lewis và các học sinh trung học của anh ấy, điều này đã tiếp thêm động lực cho tôi. Cuối cùng, tôi đã nghỉ ngơi và nạp năng lượng trong 2 ngày rưỡi. May mắn là tôi đã hồi phục.

Kế hoạch tiếp năng lượng của anh là gì?

Bữa sáng: Cà phê đen + Bơ đậu phộng ăn kèm bánh mỳ kẹp mứt + Trái cây

Bữa trưa: Sinh tố tự làm + trà yerba mate

Bữa tối: Nước ép trái cây + Món ăn tự nấu tuyệt vời của vợ tôi. 

Đồ ăn nhẹ sáng và chiều: Đủ loại thực phẩm như siro cây phong, sốt táo, khoai tây nghiền, các loại hạt, thanh yến mạch/ngũ cốc,.. 

Đồ ăn nhẹ buổi tối: Trái cây + Ngũ cốc.

Anh có một “nguồn cung cấp năng lượng” chính nào không?

Nguồn cung cấp năng lượng chính của tôi chủ yếu tới từ các sản phẩm gốc thực vật. Và giống như cây bông tai, các sản phẩm như vậy không hề dễ kiếm trên chặng đường đến Mexico.

Trải nghiệm của vợ và con gái anh như thế nào?

Mặc dù hành trình khá gian nan và đầy thử thách, nhưng cả gia đình của tôi đã thực sự tận hưởng. Gia đình chính là đội hỗ trợ duy nhất của tôi (ngoại trừ 4 ngày cuối ở Mexico) và họ luôn bận rộn lo liệu cho mọi thứ (ví dụ: học tại nhà cho trẻ, lập bản đồ đường chạy, phương tiện đi lại, chỗ ở, thực phẩm/nấu ăn, giặt giũ, quan hệ công chúng, sửa chữa xe RV, cổ vũ,...). Có thể nói, thành công của Ultra-Trail Monarch (UTM) phần nhiều là nhờ vào sự nỗ lực thực sự của cả gia đình, điều đó khiến tất cả chúng tôi đều rất tự hào.